Thuế carbon đang trở thành một cụm từ ngày càng quen thuộc trong giới kinh doanh và hoạch định chính sách trên toàn cầu. Nhưng chính xác thì thuế carbon là gì? và tại sao nó lại trở nên quan trọng đến vậy? Hãy cùng Avil Việt Nam tìm hiểu qua bài viết này nhé!
I. Thuế Carbon là gì? Doanh nghiệp nào bị ảnh hưởng?
1. Định nghĩa
Thuế carbon hay carbon tax là một loại thuế môi trường được chính phủ các nước áp dụng, đánh trực tiếp vào lượng khí thải carbon dioxide (CO2) phát sinh từ quá trình sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ. Hiểu một cách đơn giản, đây là khoản phí mà doanh nghiệp phải trả dựa trên lượng khí nhà kính mà họ thải ra môi trường. Thuế carbon thường được tính trên mỗi tấn khí CO2 tương đương (CO2e) phát thải.
Mục tiêu chính của thuế carbon là hiện thực hóa chi phí xã hội ẩn của phát thải carbon. Nói cách khác, nó buộc các doanh nghiệp và người tiêu dùng phải trả tiền cho những tác động tiêu cực mà khí thải carbon gây ra cho môi trường và xã hội (ví dụ: biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí, thiệt hại kinh tế do thiên tai...). Bằng cách tăng giá thành của các hoạt động phát thải nhiều carbon, thuế carbon khuyến khích các doanh nghiệp và người dân chuyển sang các hoạt động và công nghệ ít phát thải carbon hơn.
Tìm hiểu thêm: Carbon Footprint là gì?
2. Tại sao thuế carbon ngày càng quan trọng?
- Ứng phó với biến đổi khí hậu:
Biến đổi khí hậu đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng và ngày càng gia tăng trên toàn cầu, từ thiên tai, dịch bệnh đến ảnh hưởng đến kinh tế và xã hội.
- Thực hiện cam kết quốc tế:
Việt Nam đã cam kết Net Zero vào năm 2050 và tham gia các thỏa thuận quốc tế về biến đổi khí hậu. Để thực hiện các cam kết này, Việt Nam cần có các chính sách và công cụ mạnh mẽ, trong đó thuế carbon là một lựa chọn quan trọng.
- Tạo nguồn thu ngân sách:
Thuế carbon có thể tạo ra nguồn thu ngân sách đáng kể cho chính phủ. Khoản thu này có thể được tái đầu tư vào các dự án năng lượng sạch, công nghệ xanh, hỗ trợ cộng đồng bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, hoặc giảm các loại thuế khác.
- Thúc đẩy đổi mới công nghệ:
Thuế carbon tạo ra động lực kinh tế để các doanh nghiệp đổi mới và áp dụng các công nghệ sạch hơn, ít phát thải carbon hơn. Các doanh nghiệp nào nhanh chóng thích ứng và chuyển đổi sẽ có lợi thế cạnh tranh trong dài hạn.
3. Những ngành bị ảnh hưởng nặng nhất
Thuế carbon sẽ tác động đến hầu hết các ngành kinh tế, nhưng một số ngành sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề hơn do đặc thù hoạt động sản xuất và mức độ phát thải carbon cao:
- Sản xuất công nghiệp:
Các ngành công nghiệp nặng như thép, xi măng, hóa chất, phân bón, giấy, dệt may, da giày... thường có quy trình sản xuất tiêu thụ nhiều năng lượng và phát thải CO2 lớn. Thuế carbon sẽ làm tăng chi phí sản xuất của các ngành này. Theo IMF, các ngành năng lượng, vật liệu và tiện ích sẽ bị ảnh hưởng nặng nề bởi thuế carbon.
- Năng lượng:
Ngành năng lượng, đặc biệt là các nhà máy nhiệt điện than, dầu khí, sẽ chịu tác động trực tiếp của thuế carbon do đốt nhiên liệu hóa thạch để sản xuất điện. Thuế carbon sẽ làm tăng giá thành sản xuất điện từ nhiên liệu hóa thạch, khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo.
- Vận tải:
Ngành vận tải, đặc biệt là vận tải hàng hóa đường bộ, đường biển và hàng không, sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch và phát thải CO2 lớn. Thuế carbon sẽ làm tăng chi phí vận tải, ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa và dịch vụ.
- Xây dựng:
Ngành xây dựng cũng là một trong những ngành phát thải CO2 lớn, từ quá trình sản xuất vật liệu xây dựng (xi măng, thép, gạch...) đến vận hành công trình sau này. Thuế carbon sẽ tác động đến chi phí xây dựng và khuyến khích sử dụng vật liệu xây dựng xanh, công nghệ xây dựng tiết kiệm năng lượng.
II. Chính sách thuế Carbon tại Việt Nam & Thế giới
Để doanh nghiệp Việt Nam có cái nhìn toàn diện và chuẩn bị tốt nhất cho tương lai, chúng ta cần xem xét chính sách thuế carbon ở cả phạm vi quốc tế và trong nước:
1. Việt Nam đã áp dụng thuế carbon chưa?
Tính đến thời điểm hiện tại (tháng 3/2025), Việt Nam vẫn chưa chính thức áp dụng thuế carbon. Tuy nhiên, việc xây dựng một cơ chế định giá carbon, bao gồm thuế carbon hoặc hệ thống giao dịch phát thải, đang là một ưu tiên trong chính sách phát triển kinh tế xanh và bền vững của Việt Nam.
- Cam kết mạnh mẽ về Net Zero:
Cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 tại COP26 thể hiện quyết tâm cao của Việt Nam trong ứng phó với biến đổi khí hậu. Để thực hiện cam kết này, Việt Nam cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó có các công cụ kinh tế như định giá carbon.
- Lộ trình xây dựng thị trường carbon:
Việt Nam đã có những bước đi cụ thể trong việc xây dựng thị trường carbon. Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định chi tiết về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc hình thành và phát triển thị trường carbon trong nước.
Theo đó, Việt Nam sẽ vận hành thử nghiệm sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2025 và vận hành chính thức từ năm 2028. Đây là bước đệm quan trọng để Việt Nam làm quen với cơ chế định giá carbon và chuẩn bị cho các công cụ mạnh mẽ hơn như thuế carbon trong tương lai.
- Nghiên cứu và tham vấn:
Các bộ ngành liên quan của Việt Nam, đặc biệt là Bộ Tài chính và Bộ Tài nguyên và Môi trường, đang tích cực nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế và xây dựng các kịch bản, lộ trình áp dụng thuế carbon hoặc các công cụ định giá carbon khác phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam. Tuy nhiên, thời điểm chính thức áp dụng thuế carbon vẫn chưa được xác định cụ thể.
2. Các nước trên thế giới áp dụng thuế carbon như thế nào?
Nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng thuế carbon hoặc các cơ chế định giá carbon khác, với các kinh nghiệm và bài học quý báu:
Liên minh Châu Âu (EU): Hệ thống giao dịch phát thải (EU ETS) & Cơ chế CBAM
EU là khu vực tiên phong và có kinh nghiệm sâu rộng nhất về định giá carbon. Hệ thống giao dịch phát thải EU (EU ETS) là hệ thống giao dịch phát thải lớn nhất thế giới, áp dụng cho các ngành công nghiệp năng lượng, công nghiệp sản xuất và hàng không.
Ngoài ra, EU còn triển khai Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), bắt đầu giai đoạn chuyển tiếp từ tháng 10/2023 và chính thức áp dụng từ năm 2026. CBAM đánh thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ các quốc gia có tiêu chuẩn khí hậu thấp hơn, nhằm ngăn chặn rò rỉ carbon và tạo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp EU.
Kinh nghiệm của EU cho thấy định giá carbon cần được thực hiện một cách toàn diện, bao phủ nhiều ngành và có cơ chế điều chỉnh biên giới để đảm bảo hiệu quả và công bằng.
Canada: Thuế carbon trên toàn quốc & hoàn thuế
Canada áp dụng thuế carbon trên toàn quốc từ năm 2019, với tên gọi chính thức là "Fuel Charge" (Phí nhiên liệu).
Mức thuế carbon của Canada tăng dần theo từng năm, tạo tín hiệu giá carbon rõ ràng cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Điểm đặc biệt của Canada là hoàn trả phần lớn doanh thu thuế carbon cho người dân thông qua "Canada Carbon Rebate", giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến người tiêu dùng và đảm bảo tính công bằng của chính sách.
Nhật Bản: Thuế carbon thấp & tập trung khuyến khích công nghệ xanh
Nhật Bản đã áp dụng thuế carbon từ năm 2012, nhưng mức thuế còn tương đối thấp so với các nước châu Âu và Canada.
Thay vì tập trung vào thuế carbon cao, Nhật Bản chú trọng hơn vào các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng và năng lượng tái tạo, thông qua các chương trình trợ cấp, ưu đãi thuế và hỗ trợ kỹ thuật.
Mô hình của Nhật Bản cho thấy định giá carbon có thể kết hợp với các công cụ chính sách khác để tạo ra một hệ sinh thái khuyến khích giảm phát thải toàn diện.
3. Doanh nghiệp Việt Nam có chịu ảnh hưởng ngay không?
Mặc dù Việt Nam chưa áp dụng thuế carbon chính thức, nhưng doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất khẩu và các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đã và đang chịu ảnh hưởng gián tiếp từ xu hướng định giá carbon trên thế giới.
- Tác động từ CBAM của EU:
Như đã đề cập, CBAM của EU sẽ tạo ra rào cản thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sang EU, đặc biệt là các ngành hàng có cường độ phát thải carbon cao như xi măng, sắt thép, phân bón, nhôm, điện.
Doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu các sản phẩm này cần chủ động giảm phát thải carbon để duy trì lợi thế cạnh tranh và tránh bị đánh thuế nhập khẩu vào EU.
- Yêu cầu từ đối tác thương mại:
Ngày càng nhiều đối tác thương mại quốc tế, đặc biệt là các nhà nhập khẩu từ EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc... yêu cầu các nhà cung cấp Việt Nam phải cung cấp thông tin về phát thải carbon trong chuỗi cung ứng, và có cam kết giảm phát thải.
Nếu không đáp ứng được các yêu cầu này, doanh nghiệp Việt Nam có thể mất cơ hội hợp tác và thị trường xuất khẩu.
- Áp lực từ nhà đầu tư:
Các nhà đầu tư quốc tế ngày càng quan tâm đến tiêu chuẩn ESG và rủi ro carbon khi quyết định đầu tư vào doanh nghiệp. Doanh nghiệp Việt Nam nếu không có chiến lược giảm phát thải carbon rõ ràng, có thể gặp khó khăn trong việc huy động vốn đầu tư quốc tế.
III. Doanh nghiệp sản xuất & xây dựng sẽ chịu tác động ra sao?
Thuế carbon, khi được áp dụng tại Việt Nam hoặc thông qua các cơ chế quốc tế, sẽ tác động đáng kể đến doanh nghiệp sản xuất và xây dựng, hai ngành kinh tế quan trọng của đất nước.
1. Tăng chi phí vận hành do giá điện & năng lượng hóa thạch tăng cao
- Giá điện tăng:
Thuế carbon có thể làm tăng giá điện, đặc biệt là điện sản xuất từ các nhà máy nhiệt điện than và khí đốt. Doanh nghiệp sản xuất và xây dựng tiêu thụ lượng điện lớn cho sản xuất, vận hành nhà máy, công trường, và các hoạt động khác. Giá điện tăng sẽ trực tiếp làm tăng chi phí vận hành của doanh nghiệp.
- Giá năng lượng hóa thạch tăng:
Thuế carbon cũng sẽ làm tăng giá các loại nhiên liệu hóa thạch như than, dầu, khí đốt. Doanh nghiệp sản xuất và xây dựng vẫn còn sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch cho các quy trình sản xuất (lò hơi, lò nung, xe vận tải...) và phát điện tại chỗ. Chi phí nhiên liệu tăng cũng sẽ làm tăng chi phí vận hành và sản xuất.
2. Áp lực chuyển đổi sang công nghệ xanh để giảm phát thải CO2
Thuế carbon tạo ra áp lực kinh tế buộc doanh nghiệp phải chuyển đổi sang công nghệ xanh, sử dụng năng lượng hiệu quả hơn, và giảm phát thải CO2 trong hoạt động sản xuất và kinh doanh. Áp lực này vừa là thách thức, vừa là cơ hội để doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững hơn. Các giải pháp công nghệ xanh mà doanh nghiệp có thể cân nhắc bao gồm:
- Năng lượng tái tạo:
Đầu tư vào hệ thống điện mặt trời áp mái, điện gió, biomass... để tự sản xuất điện sạch, giảm phụ thuộc vào điện lưới và nhiên liệu hóa thạch.
- Nâng cao hiệu suất năng lượng:
Áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng trong sản xuất, vận hành, quản lý năng lượng thông minh.
- Sử dụng nhiên liệu sạch hơn:
Chuyển đổi từ than đá, dầu sang khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), dầu diesel sinh học, Hydro...
- Công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS):
Đối với các ngành công nghiệp khó giảm phát thải (xi măng, thép, hóa chất...), công nghệ CCS có thể là giải pháp để giảm phát thải từ nguồn.
3. Không đạt chuẩn xanh có thể mất lợi thế cạnh tranh & đối mặt với các rào cản thương mại
Trong bối cảnh thuế carbon và xu hướng xanh hóa toàn cầu, doanh nghiệp sản xuất và xây dựng nếu không chủ động chuyển đổi xanh, không đạt được các tiêu chuẩn về môi trường và phát thải carbon, sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro và thách thức:
- Mất lợi thế cạnh tranh:
Sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp sẽ trở nên kém cạnh tranh hơn so với các đối thủ xanh hơn, đặc biệt trên thị trường quốc tế.
- Rào cản thương mại:
Doanh nghiệp có thể gặp rào cản trong xuất khẩu hàng hóa sang các thị trường áp dụng CBAM hoặc có yêu cầu cao về tiêu chuẩn môi trường.
- Khó khăn trong tiếp cận vốn:
Các nhà đầu tư và tổ chức tài chính ngày càng ưu tiên các dự án xanh và doanh nghiệp có cam kết ESG. Doanh nghiệp không xanh có thể gặp khó khăn trong việc huy động vốn và tiếp cận các nguồn tài chính xanh.
- Rủi ro về pháp lý và danh tiếng:
Doanh nghiệp có thể đối mặt với nguy cơ bị phạt vi phạm môi trường, bị tẩy chay bởi người tiêu dùng và cộng đồng nếu không tuân thủ các quy định về phát thải và bảo vệ môi trường.
IV. Giải pháp giúp doanh nghiệp giảm chi phí thuế Carbon & tối ưu vận hành
Để giúp doanh nghiệp sản xuất và xây dựng vượt qua thách thức thuế carbon và đón đầu xu hướng xanh hóa, Avil Việt Nam mang đến các giải pháp công nghệ tiên tiến, hiệu quả và bền vững:
1. Sử dụng Heat Pump thay thế lò hơi & điện trở nhiệt
- Giảm phát thải CO2 lên đến 70% so với lò hơi dầu & điện trở nhiệt:
Máy bơm nhiệt Heat Pump là giải pháp cung cấp nhiệt và lạnh hiệu suất cao, tiết kiệm năng lượng vượt trội so với lò hơi đốt nhiên liệu hóa thạch và điện trở nhiệt.
Khi thay thế các hệ thống truyền thống bằng Heat Pump, doanh nghiệp có thể giảm phát thải CO2 lên đến 70%, góp phần đáng kể vào việc giảm thuế carbon tiềm năng.
- Tiêu thụ điện ít hơn, giúp giảm chi phí vận hành:
Heat Pump hoạt động theo nguyên lý nhiệt động lực học, sử dụng một lượng nhỏ điện năng để vận chuyển nhiệt từ môi trường tự nhiên (không khí, nước, đất) vào hệ thống, thay vì tạo ra nhiệt trực tiếp từ điện năng như điện trở nhiệt.
Điều này giúp Heat Pump tiêu thụ điện ít hơn đáng kể, giảm chi phí vận hành năng lượng cho doanh nghiệp.
- Ứng dụng rộng rãi:
Heat Pump có thể ứng dụng trong nhiều lĩnh vực công nghiệp và thương mại:
- Nhà máy chế biến thực phẩm: Cung cấp nhiệt cho quá trình sấy khô, thanh trùng, nấu ăn, làm lạnh bảo quản.
- Nhà máy dệt nhuộm: Cung cấp nhiệt cho quá trình nhuộm, sấy vải, nước nóng công nghiệp.
- Sấy khô nông sản, gỗ, dược liệu: Giải pháp sấy khô hiệu quả, tiết kiệm năng lượng và bảo đảm chất lượng sản phẩm.
- Khu công nghiệp: Cung cấp nhiệt và lạnh cho hệ thống HVAC trung tâm, nước nóng sinh hoạt, và các quy trình sản xuất khác.
2. Máy điều hòa 3 chiều giúp công trình đạt chuẩn công trình xanh
- Giảm tiêu thụ điện cho hệ thống HVAC, tăng hiệu suất năng lượng:
Máy điều hòa 3 chiều (điều hòa trung tâm VRV/VRF) là giải pháp điều hòa không khí thông minh và tiết kiệm năng lượng cho các công trình thương mại và công nghiệp.
So với điều hòa cục bộ truyền thống, điều hòa 3 chiều có hiệu suất năng lượng cao hơn, khả năng điều khiển linh hoạt theo từng khu vực, và tích hợp nhiều công nghệ tiết kiệm điện. Sử dụng điều hòa 3 chiều giúp giảm đáng kể tiêu thụ điện cho hệ thống HVAC, góp phần giảm phát thải CO2 và chi phí thuế carbon.
- Giúp doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn LEED, LOTUS, EDGE:
Máy điều hòa 3 chiều là một trong những yếu tố quan trọng giúp công trình đạt được các chứng chỉ công trình xanh như LEED, LOTUS, EDGE. Việc đạt chứng chỉ xanh không chỉ nâng cao giá trị công trình mà còn mang lại lợi ích về marketing, thu hút khách hàng và nhà đầu tư.
- Ứng dụng:
- Khách sạn, resort: Hệ thống điều hòa trung tâm cho phòng khách, khu vực chung, nhà hàng, spa.
- Bệnh viện, trường học: Đảm bảo môi trường không khí trong lành, tiện nghi và tiết kiệm năng lượng.
- Chung cư cao tầng, văn phòng: Giải pháp điều hòa không khí hiệu quả cho các tòa nhà cao tầng, khu văn phòng, trung tâm thương mại.
3. Solar & hệ thống năng lượng tái tạo
- Sử dụng năng lượng mặt trời giúp doanh nghiệp tự sản xuất điện, giảm phụ thuộc vào lưới điện quốc gia:
Hệ thống điện mặt trời áp mái và điện mặt trời mặt đất là giải pháp tự cung cấp điện năng sạch và tái tạo cho doanh nghiệp.
Sử dụng năng lượng mặt trời giúp doanh nghiệp giảm phụ thuộc vào lưới điện quốc gia, giảm chi phí tiền điện, và đặc biệt là giảm phát thải CO2 từ nguồn điện.
Sản phẩm: Tấm pin năng lượng mặt trời
- Tích hợp với heat pump & điều hòa 3 chiều để tạo ra hệ thống tối ưu hóa năng lượng:
Điện mặt trời có thể được tích hợp hoàn hảo với Heat Pump và điều hòa 3 chiều để tạo ra một hệ thống năng lượng tối ưu hóa về hiệu quả và chi phí. Điện mặt trời cung cấp nguồn điện sạch cho Heat Pump và điều hòa 3 chiều hoạt động, giúp giảm phát thải CO2 gần như bằng không trong quá trình vận hành hệ thống nhiệt và lạnh. Mô hình tích hợp này đặc biệt hiệu quả cho các doanh nghiệp có diện tích mái lớn hoặc quỹ đất trống, có thể tự sản xuất điện mặt trời để đáp ứng nhu cầu năng lượng tại chỗ.
- Ứng dụng:
- Nhà máy sản xuất, khu công nghiệp: Lắp đặt điện mặt trời trên mái nhà xưởng, khu vực hành chính, bãi đỗ xe... để cung cấp điện cho sản xuất, chiếu sáng, HVAC, và các hoạt động khác.
- Tòa nhà thương mại, trung tâm thương mại: Lắp đặt điện mặt trời trên mái tòa nhà, mặt tiền, khu vực đỗ xe... để giảm chi phí điện và tạo hình ảnh xanh cho công trình.
- Trang trại, khu nghỉ dưỡng: Cung cấp điện cho hoạt động sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, và các dịch vụ du lịch sinh thái.
V. Doanh nghiệp cần hành động ngay
Thuế carbon sắp trở thành thực tế, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp Việt Nam. Để đón đầu xu hướng và giảm thiểu rủi ro, doanh nghiệp cần:
- Tính toán lượng CO2 & ước lượng thuế carbon: Đánh giá phát thải từ sản xuất, tiêu thụ năng lượng để xác định mức thuế có thể phải đóng.
- Tìm giải pháp giảm phát thải:
- Tiết kiệm năng lượng
- Chuyển sang năng lượng tái tạo
- Ứng dụng công nghệ carbon thấp
- Mua tín chỉ carbon
- Liên hệ chuyên gia: Avil Việt Nam cung cấp tư vấn & giải pháp trọn gói giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và tận dụng cơ hội từ thuế carbon.
Đừng để thuế carbon trở thành gánh nặng! Liên hệ với Avil Việt Nam qua hotline 0919 007 133 (Mr Thuận) để nhận tư vấn miễn phí ngay hôm nay!
